Kayzen

“Düşünmək, ruhun öz-özüylə danışmasıdır”.
Daxili söhbətlərdə özünüzü ələ alıb gücləndirə biləcəyiniz kimi, yıxıcı duyğuları qızışdırıb özünüzü məhv də edə bilərsiniz. Gün ərzində ağlınızdan orta hesabla 70.000-ə yaxın fikir keçir. Başqa bir tədqiqata görə daxili söhbətlərimizin 75%-nin pis, üzücü, gücsüzləşdirici olduğu bildirilir. Əslində “Daxili nitqi” artıran səbəblər çoxdur.

Hər bir insan doğulduğu andan etibarən özünü və əməllərini şüurlu və şüursuz şəkildə təhlilə başlayır. Bunu etməməliydim, deməməliydim, gözləməliydim… minlərlə edilmiş hərəkətləri və onlardan sonrakı peşmanlıqlar. Əslinə baxarsanız, insan etdiyi bütün addımlardan sonra beynində uzun müddət təhlil aparır.
Davamı →

Analitik nəzəriyyə. Yunqa görə şəxsiyyət 3 ayrı-ayrı, lakin bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olan strukturdan ibarətdir: eqo, şəxsi şüursuzluq və kollektiv şüursuzluq.

Eqo. Şüur sferasının mərkəzində durur. O, özündə fikir, hiss, təəssürat və duyğuları birləşdirən,”psyche” komponenti vasitəsilə çıxış edir. Elə buna görə də biz özümüzü tam, daimi hiss edirik və insan kimi qavrayırıq. Eqonun hesabında biz öz şüur fəaliyyətimizin nəticəsini görə bilirik.

Şəxsi şüursuzluq. Özündə indi unudulmuş, amma vaxtilə baş verən konflikt və təəssüratları birləşdirir. Yunq Freyddən daha irəli gedərək bildirir ki, şəxsi şüursuzluq fərdin keçmiş yaxud anadan gəlmə, nəsli təcrübəsindən gələn kompleksləri, yaxud emosional fikirləri: hiss və təəssüratları birləşdirir. Yunqun təsəvvürlərinə görə bu komplekslər fərdin davranışına güclü təsir göstərə bilər.
Davamı →

Davamı →

İnsan biopsixososial varlıqdır – eyni zamanda fenomendir. 3 əsas komponent onu idarə edir- bioloji, psixoloji və sosial. Hər komponent özündə özünə uyğun tələbatlar yığınını ehtiva edir. Cəmiyyətin diktəsi altında yaşayaraq, müdafiə mexanizmlərimizi işə salaraq hər addımımızı sosiuma uyğun bir şəkildə şərh edirik. Lakin başqa prizmadan baxsaq görəcəyik ki, bugunku Super Eqo bizi normadan biraz çox narahat edir.

Sərhədlərin əsrlər boyu formalaşması onların artıq adət ənənəyə çevrilməsini sığortalıyıb:

Üçlü hakimiyyət (maitrise)- şərab, eşq, və qonaqlıq (qida qəbulu). Təmkinlik, Sokratın (Dövlət) təlimlərinə əsaslanaraq hədəfin nailiyyəti üçün üç istiqamətdə reallaşmalıdır. Bu problem Aristotelin “Nikomaxov etikasında”, və həmçinin “Ziyafətdə” müzakirə olunur. “Artıqlıq” – İd – əsas düşməndir və bu ehtiyac cəmiyyətdə qurulmuş əxlaq kodeksinə diktə edə bilər. Sokratın fikrincə, əlaqənin iy və toxunma hissləri üç məqamda belə düşman kimi ümumi çıxış edə bilər (fizioloji prinsip). Fuko, “cinsi ehtiyac” analayışını qabardaraq, “bioloji tələbatdan sui-istifadə” anlayışıyla bu anlayış bağlayır. Bu arada “seksuallığın həddən artıq bolluğu” anlayışı qidanın qəbulunun həddən artıq bolluğuyla və qida davranışının asosiallığı ilə müqayisə haqqında fikrə yönəldir.

Davamı →

“Doktor, dişim çox ağrıyırdı, amma həkimin yanına girən kimi ağrısı keçdi” ifadəsinin birbaşa səbəbi stomatoloq qorxusudur. Buna tibdə dentofobiya deyilir. Dentofobiya adi həkim qorxusundan həyəcanın, qorxunun daha kəskin olması ilə fərqlənir. Statistik rəqəmlər göstərir ki, dünya əhalisinin təxminən 14 %-i dentofobiyadan əziyyət çəkir. Əgər aşağıda qeyd olunanlardan ən azı 4-ü sizdə varsa, bu, dentofobiyanızın olma ehtimalını yaradır.

– Dişiniz çox ağrısa belə, həkimə getməməkdə inad edirsinizmi?
– Klinikadan gələn spesifik qoxu qorxunuzu artırırmı?
– Tibbi cihazların səsi sizdə əlavə həyəcan yaradırmı?
– İynədən qorxursunuzmu?
– “Keyləşmə” birdən açılmaz düşüncəsi olurmu?
– Hepatit, QİÇS infeksiyasına tutulmaq qorxusuna qapılırsınızmı?
– Ağrıya dözməyib həkimə məcbur getdiyiniz halda ürək çırpıntısı, mədə bulantısı, soyuq tər basması kimi əlamətlər olurmu?
Davamı →

Sankt-Peterburqlu psixololoq Yekaterina Muraşova yeniyetmələr arasında bir təcrübə həyata keçirib. Təcrübənin şərtlərinə əsasən 12-18 yaşlar arasındakı gənclər 8 saat ərzində kompüterdən, telefondan, televizordan və planşetdən istifadə edə bilməzdilər. Eyni zamanda onlar 8 saat ərzində heç kimlə ünsiyyətdə olmamalı və təcrüb zamanı gündəliyə qeydlər etməli idilər.

Təcrübəyə 68 yeniyetmə – 31 oğlan və 37 qız cəlb olunur. Psixoloq düşünürdü ki, bu təcrübə tamamilə təhlükəsizdir. Lakin, o, yanılıb. Təcrübənin sonunadək yalnız 2 oğlan və 1 qız tab gətirə bilir. Yeddi yeniyetmə 5 saatdan bir az artıq, qalanları isə daha az dözə bildilər. 20 qız və 7 oğlanda vegetativ simptomlar müşahidə olunurdu: qızdırma, baş gicəllənməsi, tərləmə, ağız quruluğu, qarında və sinədə ağrılar, başın tüklərinin “biz-biz durması” hissi. Demək olar ki, bütün yeniyetmələr narahatlıq və qorxu hissi keçirirdilər. 5 yeniyetmədə “vahimə tutmaları”, 3 nəfərdə isə intihara meyllilik müşahidə olunmuşdur.
Davamı →

Bütün dünyada müsəlmanların sevinclə qeyd etdiyi Qurban bayramı yaxınlaşmaqdadır. Qurban bayramı ilə bağlı yaranan çoxsaylı suallardan biri də uşaqların qurbanlıq heyvanların kəsilməsini izləməsinin doğru-olub olmadığıdır. Bir çox dünya miqyaslı psixoloqlar 12 yaşına çatmamış uşaqların Qurban bayramının anlamını hələ dərk etmədiyi, bu səbəbdən qoyunların kəsilməsini şiddət nümayişi olaraq qavraya biləcəkləri barədə həyəcan təbili çalmaqdadır. Hələ dini inancı bərkiməmiş uşaqlarda bu proses müxtəlif qorxulara, onların ət yeməklərindəm imtina etmələrinə və bir çox digər mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Xüsusilə əgər qurbanlıq heyvanı kəsən uşağın atasıdırsa, uşaqda atasına qarşı mənfi hisslər baş qaldıra bilər.

Uşaqların yanında Qurban bayramından danışarkən onlara heyvanların necə kəsildiyini təfsilatı ilə anlatmağa ehtiyac yoxdur. Uşaqlar üçün Qurban bayramı məhz bir bayram, əyləncə, şənlik mənbəyi olmalıdır. Uşaqlar kəsdiyiniz qurbanların başlarını, əl-ayaqlarını görməməlidir. Bu mənzərə 12 yaşa qədər uşaqlarda şok effektinə malik ola, müdafiə mexanizminin avtomatik şəkildə işə düşməsinə səbəb ola bilər. Belə olan halda uşaq başqalarının hisslərinə, üzüntülərinə qarşı hissiyatsızlaşa bilər.
Davamı →

Ağıllı Duyğusal davranış terapiyası (ADDT), Albert Ellis (1913-2007) tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Psixoanaliz təhsili alan Ellis, psixoanalizi passiv quruluşu və yavaş irəliləməsindən görə ağıllı romantik(duyğusal) davranış müalicəsindən inkişaf etdirmişdir.

Başlanğıcda ağıllı müalicə olaraq adlandırılan bu psixoterapiya üsuluna 1961 'də romantik istiqaməti vurğulanaraq ağıllı romantik(duyğusal) müalicə deyilmiş, 1991-ci ildə davranışçı tərəfi də əlavə olunaraq günümüzdəki ağıllı duyğusal davranış terapiyası (ADDT) adını almışdır. Bəzi Otor idrak-romantik-davranış terapiyası deməyin daha doğru olduğunu qeyd edirlər. Çünki ağıllı sözünün qəti bir ölçüsü yoxdur.
Davamı →

Kələk gəlmək və həqiqi hislərimizi gizlətmək üçün bədənimizin ən çox istifadə etdiyimiz hissəsi üzümüz olsa da, qarşısındakı insanın bədən dilini oxumağa çalışanlar adətən öz müşahidələrinə təpədən (üzdən) başlayıb aşağı doğru enməyə meyillidirlər. Mənim məsləhət görəcəyim üsul isə tam əksinə olacaq. Bu günə qədər FTB üçün minlərlə görüş keçirmiş insan kimi əvvəlcə şübhəlinin ayaq və qıçlarına diqqət etməyi, sonra müşahidələri yuxarı doğru qaldıraraq üzdə sonlandırmağı məsləhət görürəm. Əgər söhbət dürüstlükdən gedirsə, ayaqlardan yuxarıya qalxdıqca bu xüsusiyyət azalır. Təəssüf ki, son altmış ildə istintaq üsullarında və insanları oxuma cəhdlərində əsas diqqət üzə yönəlib. Bir çox agent istintaqa çəkilən insanların ayaq və qıçlarını masanın altında gizlətməsinə imkan verərək problemi daha da dolaşdırmış, bədən dilini oxumağı daha da qəlizləşdirmişlər.
Davamı →

İdmanla məşğul olmaq uşaqların fizioloji və psixoloji sağlamlığı üçün çox faydalıdır. Buna görə də uşaqların əsasən də yeniyetməlik yaşında idmana yönləndirilməsi məsləhət görülür. Araşdırmalara görə idmanın nəinki insana fizioloji, eyni zamanda psixoloji faydası çoxdur. İdmanın aşağıdakı psixoloji faydaları var.

1. İdman etməyin uşağın özünə olan güvəninin, mənlik dəyərinin artmasına təsiri yüksəkdir. Tenis, üzgüçülük, basketbol və ya voleybol kimi idman növləri ilə məşğul olan uşaqlarda həmişə yeni fəaliyyət növlərini sınamağa maraq daha çox olur və bu yeniliklər uşağı heç vaxt qorxutmur.
Davamı →