Kayzen

“Doktor, dişim çox ağrıyırdı, amma həkimin yanına girən kimi ağrısı keçdi” ifadəsinin birbaşa səbəbi stomatoloq qorxusudur. Buna tibdə dentofobiya deyilir. Dentofobiya adi həkim qorxusundan həyəcanın, qorxunun daha kəskin olması ilə fərqlənir. Statistik rəqəmlər göstərir ki, dünya əhalisinin təxminən 14 %-i dentofobiyadan əziyyət çəkir. Əgər aşağıda qeyd olunanlardan ən azı 4-ü sizdə varsa, bu, dentofobiyanızın olma ehtimalını yaradır.

– Dişiniz çox ağrısa belə, həkimə getməməkdə inad edirsinizmi?
– Klinikadan gələn spesifik qoxu qorxunuzu artırırmı?
– Tibbi cihazların səsi sizdə əlavə həyəcan yaradırmı?
– İynədən qorxursunuzmu?
– “Keyləşmə” birdən açılmaz düşüncəsi olurmu?
– Hepatit, QİÇS infeksiyasına tutulmaq qorxusuna qapılırsınızmı?
– Ağrıya dözməyib həkimə məcbur getdiyiniz halda ürək çırpıntısı, mədə bulantısı, soyuq tər basması kimi əlamətlər olurmu?
Davamı →

Sankt-Peterburqlu psixololoq Yekaterina Muraşova yeniyetmələr arasında bir təcrübə həyata keçirib. Təcrübənin şərtlərinə əsasən 12-18 yaşlar arasındakı gənclər 8 saat ərzində kompüterdən, telefondan, televizordan və planşetdən istifadə edə bilməzdilər. Eyni zamanda onlar 8 saat ərzində heç kimlə ünsiyyətdə olmamalı və təcrüb zamanı gündəliyə qeydlər etməli idilər.

Təcrübəyə 68 yeniyetmə – 31 oğlan və 37 qız cəlb olunur. Psixoloq düşünürdü ki, bu təcrübə tamamilə təhlükəsizdir. Lakin, o, yanılıb. Təcrübənin sonunadək yalnız 2 oğlan və 1 qız tab gətirə bilir. Yeddi yeniyetmə 5 saatdan bir az artıq, qalanları isə daha az dözə bildilər. 20 qız və 7 oğlanda vegetativ simptomlar müşahidə olunurdu: qızdırma, baş gicəllənməsi, tərləmə, ağız quruluğu, qarında və sinədə ağrılar, başın tüklərinin “biz-biz durması” hissi. Demək olar ki, bütün yeniyetmələr narahatlıq və qorxu hissi keçirirdilər. 5 yeniyetmədə “vahimə tutmaları”, 3 nəfərdə isə intihara meyllilik müşahidə olunmuşdur.
Davamı →

Bütün dünyada müsəlmanların sevinclə qeyd etdiyi Qurban bayramı yaxınlaşmaqdadır. Qurban bayramı ilə bağlı yaranan çoxsaylı suallardan biri də uşaqların qurbanlıq heyvanların kəsilməsini izləməsinin doğru-olub olmadığıdır. Bir çox dünya miqyaslı psixoloqlar 12 yaşına çatmamış uşaqların Qurban bayramının anlamını hələ dərk etmədiyi, bu səbəbdən qoyunların kəsilməsini şiddət nümayişi olaraq qavraya biləcəkləri barədə həyəcan təbili çalmaqdadır. Hələ dini inancı bərkiməmiş uşaqlarda bu proses müxtəlif qorxulara, onların ət yeməklərindəm imtina etmələrinə və bir çox digər mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Xüsusilə əgər qurbanlıq heyvanı kəsən uşağın atasıdırsa, uşaqda atasına qarşı mənfi hisslər baş qaldıra bilər.

Uşaqların yanında Qurban bayramından danışarkən onlara heyvanların necə kəsildiyini təfsilatı ilə anlatmağa ehtiyac yoxdur. Uşaqlar üçün Qurban bayramı məhz bir bayram, əyləncə, şənlik mənbəyi olmalıdır. Uşaqlar kəsdiyiniz qurbanların başlarını, əl-ayaqlarını görməməlidir. Bu mənzərə 12 yaşa qədər uşaqlarda şok effektinə malik ola, müdafiə mexanizminin avtomatik şəkildə işə düşməsinə səbəb ola bilər. Belə olan halda uşaq başqalarının hisslərinə, üzüntülərinə qarşı hissiyatsızlaşa bilər.
Davamı →

Ağıllı Duyğusal davranış terapiyası (ADDT), Albert Ellis (1913-2007) tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Psixoanaliz təhsili alan Ellis, psixoanalizi passiv quruluşu və yavaş irəliləməsindən görə ağıllı romantik(duyğusal) davranış müalicəsindən inkişaf etdirmişdir.

Başlanğıcda ağıllı müalicə olaraq adlandırılan bu psixoterapiya üsuluna 1961 'də romantik istiqaməti vurğulanaraq ağıllı romantik(duyğusal) müalicə deyilmiş, 1991-ci ildə davranışçı tərəfi də əlavə olunaraq günümüzdəki ağıllı duyğusal davranış terapiyası (ADDT) adını almışdır. Bəzi Otor idrak-romantik-davranış terapiyası deməyin daha doğru olduğunu qeyd edirlər. Çünki ağıllı sözünün qəti bir ölçüsü yoxdur.
Davamı →

Kələk gəlmək və həqiqi hislərimizi gizlətmək üçün bədənimizin ən çox istifadə etdiyimiz hissəsi üzümüz olsa da, qarşısındakı insanın bədən dilini oxumağa çalışanlar adətən öz müşahidələrinə təpədən (üzdən) başlayıb aşağı doğru enməyə meyillidirlər. Mənim məsləhət görəcəyim üsul isə tam əksinə olacaq. Bu günə qədər FTB üçün minlərlə görüş keçirmiş insan kimi əvvəlcə şübhəlinin ayaq və qıçlarına diqqət etməyi, sonra müşahidələri yuxarı doğru qaldıraraq üzdə sonlandırmağı məsləhət görürəm. Əgər söhbət dürüstlükdən gedirsə, ayaqlardan yuxarıya qalxdıqca bu xüsusiyyət azalır. Təəssüf ki, son altmış ildə istintaq üsullarında və insanları oxuma cəhdlərində əsas diqqət üzə yönəlib. Bir çox agent istintaqa çəkilən insanların ayaq və qıçlarını masanın altında gizlətməsinə imkan verərək problemi daha da dolaşdırmış, bədən dilini oxumağı daha da qəlizləşdirmişlər.
Davamı →

İdmanla məşğul olmaq uşaqların fizioloji və psixoloji sağlamlığı üçün çox faydalıdır. Buna görə də uşaqların əsasən də yeniyetməlik yaşında idmana yönləndirilməsi məsləhət görülür. Araşdırmalara görə idmanın nəinki insana fizioloji, eyni zamanda psixoloji faydası çoxdur. İdmanın aşağıdakı psixoloji faydaları var.

1. İdman etməyin uşağın özünə olan güvəninin, mənlik dəyərinin artmasına təsiri yüksəkdir. Tenis, üzgüçülük, basketbol və ya voleybol kimi idman növləri ilə məşğul olan uşaqlarda həmişə yeni fəaliyyət növlərini sınamağa maraq daha çox olur və bu yeniliklər uşağı heç vaxt qorxutmur.
Davamı →

Şüursuzun mövcudluğunu sübut etmək üçün faktlar axtarmaq lazım deyil. Şüurlu hissədə çatışmazlıqları görmək kifayətdir. Şüur səhvlərə qadirdir və bəzən hər hansı bir suallara tez-tez cavab vermir. Məsələn: Bu suala cavab yoxdur: “Mən nəsə istəyirəm, amma bilmirəm nə”. Şüur assosiasiya gücünəcaab vermək iqtidarında deyil, lakin bu işi ideal formada şüursuz yerinə yetirir. Cavablarsız qalan bu proseslər həm sağlam, həm də xəstə insanlara məxsusdur.

Məhz şüursuz öz funksiyalarının icra edilməsində şüura kömək edir – məntiqi əlaqəyə bütün prosesləri gətirmək. Freydin fikrincə, bütün olanlar əvvəlcə gizli – latent formada, amma bir müddətdən sonra şüur vəziyyətinə keçir. Sübutlar kimi psixi avtomatizmləri gətirmək olar. Əlbəttə, hipnoz istifadəsi və postqipnotik təlqin etmə şüursuzun mövcudluğunun ən böyük sübutu kimi xidmət edir.
Davamı →

Səbəbləri
Xəstəliyin səbəbləri, problem əsnasında beyində yaranan dəyişikliklər, digər xəstəliklərdən fərqli cəhətləri, narahatlığın dərəcəsini artıran faktorlarla bağlı tədqiqatlar davam edir. Bəzi araşdırmalar nəticəsində aşkarlanmışdır ki, xəstəlik neyrobioloji müddəti əhatə edir və xəstəliyin proqressiv müddətində genetik faktorlar xüsusi əhəhmiyyət daşıyır. Eynilə alkoqolizm, patoloji qumar, depressiya və digər psixiatrik xəstəliklərdə olduğu kimi genetik, duyğusal və mühit faktorlarının icmal nəticəsi ortaya çıxır. Lakin mühüm məqam saç qoparmağın müxtəlif xəstəliklərin komorbid əlaməti kimi ortaya çıxmasıdır. Yəni yüksək hərarət, sidik yolu infeksiyası, gün vurması kimi fərqli səbəblərlə ortaya çıxan xəstəliklərdə olduğu kimi saç qoparma da müxtəlif psixiatrik xəstəliklər əsnasında müşahidə olunur.
Davamı →

Həyatımızda bəzən gündəlik yaşantımızda elə vəziyyətlər olur ki, elə bil öncədən nə vaxtsa bu stiuasiyanı yaşamışıq. Davranışlarımız bizə tanış gəlir və belə vəziyyətə dejavu vəziyyəti deyilir.

Dejavu — insanlarda rast gəlinən bir hadisəni daha əvvəl də yaşanması və ya ilk dəfə gedilən bir yerdə daha əvvəl də olmaq kimi hisslər yaradan psixoloji haldır.

Dejavu sözünün lüğəti mənası “daha əvvəl görülmüş” deməkdir.

Bu hallarla qarşılaşan insanlar bəzən özlərini fövqəl gücə sahib hiss edirlər. Lakin bu hal tibbə məlumdur və elmi dildə beynin bu reaksiyasına Dejavu deyilir.
Davamı →

Psixi pozğunluq olub, bəzən onu Autizmin bir formasıda hesab edirlər. Bu sindromlu insanlar normal və yüksək intelektə malik olsalar da, lakin onların sosial qabiliyyətləri və vərdişləri zəif inkişaf etmiş olur. Onların emosional və sosial inkişafı ləngidiyindən onların inteqrasiyası da gecikmiş olur.

Autistik psixopatiya halı ilk dəfə ingilis psixiatrı Lorno Uinq tərəfindən Avstriya psixiatır və pediatrı Hans Aspergerin şərəfinə Asperger sindromu adlandırılmışdır.

Autizmli əksər insanlarda, xüsusən uşaqlarda inkişafdan qalmanı asanlıqla müşahidə etmək mümkündür. Lakin onlar autistlərə bənzəsələr də əqli cəhətdən heç də geri qalmırlar. Bəzən onlar sosial kommunukasiya defisitinə malik olsalar da mürəkkəb bir elmi sahə üzrə daha dərrakəli olurlar. Məhz inkişafın bu tip geriləməsinin təhlilini ilk dəfə Hans Asperger vermişdir.
Davamı →